Co może zrobić kobieta, gdy ojciec dziecka nie partycypuje w wydatkach związanych z ciążą i porodem? Czy może ubiegać się od ojca dziecka zwrotu kosztów? Czy ojciec ma jakieś możliwości obrony przed żądaniem zapłaty za wyprawkę i koszty porodu? O zwrot jakich kosztów może ubiegać się mama?
Czy matka dziecka może domagać się od ojca dziecka zwrotu kosztów związanych z ciążą i porodem?
Tak, ale takie prawo przysługuje matce dziecka pozamałżeńskiego. W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym mamy następujący przepis:
Ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe.
Art. 141 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Zatem, gdy kobieta urodziła dziecko, przysługuje jej zwrot części wydatków związanych z ciążą i porodem od ojca dziecka pozamałżeńskiego.
Uwaga! Zwrot kosztów tego typu przysługuje mamie dziecka także, gdy dziecko urodziło się martwe. Matce nie przysługują żadne roszczenia w przypadku poronienia lub aborcji.
Zwrotu jakich kosztów kobieta może otrzymać od ojca dziecka?
Kobieta może domagać się zwrotu następujących kosztów:
- koszty związane z ciążą i porodem;
- zwrot kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu;
- koszty utrzymania kobiety przez czas dłuższy niż trzy miesiące z ważnych powodów;
- inne konieczne wydatki w okresie ciąży lub porodu;
- szczególne straty majątkowe w okresie ciąży i porodu.
Poniżej opiszę poszczególne wydatki i koszty.
1. Zwrot kosztów związanych z ciążą i porodem
Gdy matka dziecka poniosła koszty związane z ciążą i porodem, może ubiegać się ich zwrotu od ojca. W tej kategorii mieszczą się typowe wydatki, między innymi, takie jak:
- koszty opieki medycznej (wizyty u ginekologa, badania, rehabilitacje); także dojazdy do lekarza;
- koszt szkoły rodzenia;
- koszty położnej (opieka położniczo-lekarska);
- wydatki związane z odżywianiem w ciąży (witaminy, medykamenty, pamiętaj że część leków jest refundowana od września 2020 roku, więc skoro są za darmo, nie można żądać za nie zapłaty od ojca dziecka);
- odzież ciążowa;
- tzw. wyprawka dla dziecka (m. in. wózek, łóżeczko, ubrania, pieluszki, fotelik samochodowy, wanna, pościel, butelki, itp.).
- koszty remontu pokoju dla dziecka.
To w dużym skrócie wszystkie wydatki, które stały się potrzebne wskutek ciąży lub porodu, których by matka dziecka nie miała, gdyby nie była w ciąży albo gdyby nie rodziła.
2. Zwrot kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu
Matka może ubiegać się od ojca dziecka, który nie jest jej mężem, pokrycia kosztów jej 3-miesięcznego utrzymania w okresie porodu. Kobieta może domagać się zwrotu kosztów jej wyżywienia, mieszkania, odzieży, środków pielęgnacji i higieny, medykamentów itp.
Refundacja leków dla kobiet w ciąży nie obejmuje okresu połogu – kobieta nie ma prawa do darmowych leków w okresie połogu, więc może ubiegać się o zwrot kosztów leków zakupionych w tym okresie.
3. Pokrycie kosztów utrzymania matki przez czas dłuższy niż 3 miesiące
Uwaga! Matka dziecka może z tzw. ważnych powodów skutecznie ubiegać się także o zwrot kosztów swojego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące.
Co to są ważne powody?
To przede wszystkim taka sytuacja, gdy kobieta znajduje się w złej sytuacji materialnej. Przykładowo, gdy musi sprawować opiekę nad dziecka, a wcześniej nie pracowała, więc nie ma środków do utrzymania siebie i dziecka. To także taka sytuacja, gdy kobieta jest w złym stanie zdrowia w związku z ciążą lub porodem i nie może podjąć pracy zarobkowej lub gdy zwiększają się jej potrzeby.
4. Pokrycie innych koniecznych wydatków matki i szczególnych strat majątkowych związanych z ciążą lub porodem
Inne konieczne wydatki i szczególne straty majątkowe to koszty, które nie są bezpośrednio związane z porodem. Jeśli kobieta poniosła takie wydatki lub straty, może domagać się od ojca dziecka ich zwrotu. Przykładem jest sytuacja, gdy kobieta prowadzi działalność gospodarczą, miała podpisany duży kontrakt i np. z powodów zdrowotnych związanych z porodem nie mogła zrealizować zlecenia i straciła kontrahenta. To spowodowało na przykład, że nie ma środków na swoje utrzymanie.
Czy ojciec ma obowiązek zwrócić wszystkie udokumentowane koszty?
Nie. Ojciec niebędący mężem matki nie jest zobowiązany do pokrywania całości kosztów utrzymania, wydatków i strat związanych z ciążą lub porodem, ale jedynie ich odpowiedniej części.
W przepisach mamy takie sformułowanie jak zwrot od ojca kosztów „odpowiadających okolicznościom”. Sąd weźmie pod uwagę usprawiedliwione potrzeby matki dziecka, jej majątkowe i zarobkowe możliwości oraz możliwości majątkowe i zarobkowe ojca dziecka, który nie jest mężem matki.
Przykładowo, gdy mama dziecka i ojciec dziecka zarabiają po 3000 zł miesięcznie na rękę, a mama zapragnie kupić wózek dla dziecka za 10.000 zł, trudno, żeby sąd uznał takie koszty wózka za „odpowiadające okolicznościom”. Co innego, gdy dziecko urodzi się niepełnosprawne i taki koszt jest uzasadniony, gdy matka wykaże, że taka jest przeciętna cena wózków specjalistycznych.
Podobnie, gdy kobieta zdecydowała się rodzić prywatnie, a nic nie stało na przeszkodzie, żeby skorzystała z zakładów publicznej opieki zdrowia, taki wydatek może być skutecznie zakwestionowany.
Należy też pamiętać, że jeśli kobiecie przysługuje tzw. becikowe, Sąd może zbadać w jakiej części wydatków matki pokryła kwota tzw. becikowego.
Jak można odzyskać koszty, gdy ojciec dziecka nie chce płacić?
Gdy ojciec dziecka pozmałżeńskiego nie chce partycypować w poniesionych kosztach, polecam napisać pismo formalne, wzywające ojca do zwrotu poniesionych wydatków. Jeśli w dalszym ciągu tata dziecka nie wyraża woli zwrotu części poniesionych przez mamę wydatków, kobiecie nie pozostaje nic innego jak skierowanie sprawy na drogę sądową. Należy w takiej sytuacji napisać pozew o zwrot poniesionych kosztów i wykazać w nim poniesione koszty i wydatki.
Kiedy można pozwać ojca dziecka?
Pozew o zwrot kosztów przeciwko ojcu dziecka można złożyć tylko wówczas, gdy jego ojcostwo jest ustalone. To znaczy, że można go pozwać, gdy wcześniej uznał ojcostwo albo gdy przed sądem jego ojcostwo zostało już ustalone. Ojca można pozwać, gdy mama dziecka jest w ciąży z byłym mężem i dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od uprawomocnienia wyroku rozwodowego. Wtedy były mąż będzie uznany za ojca.
W przeciwnym wypadku nie ma ustalonego ojcostwa i nie można złożyć przeciwko ojcu samego pozwu o zwrot kosztów. Jedynym rozwiązaniem jest złożenie pozwu o ustalenie ojcostwa połączonego z pozwem o zwrot kosztów związanych z ciążą i porodem. I tak najczęściej w praktyce się dzieje.
Kiedy najpóźniej można dochodzić zwrotu kosztów w sądzie, a kiedy jest za późno?
Mama dziecka ma 3 lata od dnia porodu na dochodzenie zwrotu kosztów i wydatków opisanych przeze mnie w tym artykule. Po tym terminie te roszczenia przedawniają się i nie będzie mogła skutecznie dochodzić ich przed sądem. Pozostają jej tylko roszczenia o alimenty.
O czym należy pamiętać przed wniesieniem sprawy o zwrot kosztów do sądu?
Kluczowe jest gromadzenie dowodów. To za pomocą dowodów wykazuje się to jakie koszty się poniosło. Jeśli matka ponosi wydatki, czy to na wyprawkę, czy to na lekarzy, czy to na dojazdy do lekarzy – powinna gromadzić faktury, rachunki, potwierdzenia przelewów, potwierdzenie zamówienia i doręczenia produktów przez internet. Paragony to nie najlepszy dowód w sprawie- nie zawiera on informacji, kto dokonał zakupu. Równie dobrze zatem, koleżanka mogła dać takie paragony mamie. Warto w tytuły przelewów wpisywać np. „potwierdzenie zapłaty za ubranka” czy „potwierdzenie zapłaty za fotelik”, a także zachowywać dowód kupna (np. historię wiadomości z OLX czy ALLEGRO lub VINTED, gdy mama kupuje produkty używane).
