Jak chronić się przed sprawcą przemocy domowej? Ustawa antyprzemocowa.

Dnia 19 kwietnia Prezydent podpisał tzw. ustawę antyprzemocową. Tak naprawdę to zmiany wprowadzone w Kodeksie postępowania cywilnego i Ustawie o policji. Dzięki tej nowelizacji, sprawcy przemocy domowej będą natychmiast izolowani od ofiar. Ustawa wejdzie w życie za pół roku.

Przeczytaj, jak ofiara będzie mogła chronić się przed sprawcą? Kto wyda decyzje o opuszczeniu mieszkania przez sprawcę przemocy domowej? Jak wygląda procedura wydania zakazu zbliżania się do mieszkania? Jak długo trwa taki środek? Czy będzie można jakoś przedłużyć taki nakaz lub zakaz? Co grozi sprawcy za naruszenie zakazu?

Natychmiastowa izolacja sprawcy od ofiary

Tzw. Ustawa antyprzemocowa wprowadza do ustawy o policji następujący przepis:

Policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwany dalej „nakazem”, lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwany dalej „zakazem”.

Art. 15aa. 1. Ustawy o policji

Analogiczny przepis będzie miała Ustawa o żandarmerii woskowej.

Co to oznacza w praktyce?

Oznacza to, że i policja i żandarmeria wojskowa będą mogły wydać wobec sprawcy przemocy, nakaz opuszczenia mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Nakaz taki można będzie stosować wobec oprawcy, który mieszka z ofiarą, ale także wobec osoby, która z nią nie mieszka. Wówczas funkcjonariusz wyda zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Funkcjonariusze będą mogli oni stosować nakaz i zakaz łącznie. Czyli, gdy sprawca mieszka z ofiarą, policja będzie mogła i wydać mu nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania się do niego. Te środki są wykonalne natychmiast. Nie czekasz na to, czy się uprawomocnią, czy sprawca wniesie odwołanie, itp. Sprawca przemocy od razu musi opuścić mieszkanie lub nie zbliżać się do mieszkania i otoczenia. Taki nakaz lub zakaz jest skuteczny także wtedy, gdy sprawca uciekł.

Policjant w nakazie lub zakazie wskaże obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować.

Nakaz lub zakaz będzie obowiązywał maksymalnie 14 dni po czym wygaśnie. Gdy ofiara chce przedłużenia nakazu lub zakazu musi wnieść wniosek o przedłużenie do sądu. O tym uprawnieniu ofiarę ma obowiązek poinformować funkcjonariusz.

Kiedy policja lub żandarmeria będą mogły wydać taki nakaz lub zakaz?

Nie będzie tak, że za każdym razem, gdy policja dostanie informację od przemocy od ofiary czy od kuratora. To mogłoby prowadzić do licznych nadużyć. Zresztą, to, czy funkcjonariusze nie będą nadużywać swoich uprawnień w tym zakresie budzi wiele wątpliwości.

Natomiast czytając wprowadzone przepisy wprost, a odstawiając na bok ich ocenę, wyjaśniam, że policja lub żandarmeria będą mogły wydać nakaz lub zakaz pod pewnymi warunkami.

Żeby wydać nakaz lub zakaz funkcjonariusz musi najpierw stwierdzić zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej przemocą.

W celu stwierdzenia takiego zagrożenia, ważne będzie, by policjant zgromadził konieczne dowody. Mogą to być takie dowody jak np. zeznania świadków (np. sąsiadów, kuratora, pracowników MOPS, członków rodziny), czy np. zebranie dokumentacji medycznej czy karnej. Świadkowie będą zeznawać pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Zatrzymanie sprawcy przemocy

Gdy sprawca stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia członków rodziny, policjant może też zatrzymać taką osobę. Musi w takiej sytuacji jednak dokonać oceny ryzyka. To policjant będzie musiał stwierdzić czy istnieje ryzyko bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego. Funkcjonariusz odrębnie stwierdza takie ryzyko dla dorosłej osoby (mamy lub taty), odrębnie dla dziecka. Funkcjonariusz będzie musiał wziąć pod uwagę m. in. takie okoliczności jak:

• akty przemocy fizycznej w rodzinie;
• wiek osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
• stosowanie przemocy w rodzinie wobec kobiety w ciąży;
• niepełnosprawność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
• zależność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie od osoby stosującej tę przemoc ze względu na stan zdrowia lub jej zaburzenia psychiczne;
• zaburzenia psychiczne sprawcy przemocy,
• stan sprawcy podczas interwencji związany z użyciem, nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu, środków odurzających;
• kierowane przez sprawcę groźby użycia przemocy ze skutkiem bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia;
• informacje od ofiar dotyczące ich obaw o własne życie lub zdrowie;
• dostęp sprawcy do niebezpiecznego narzędzia lub broni;
• informacje o dotychczas stosowanej przemocy lub prowadzonych postępowaniach wobec sprawcy, w związku z użyciem przemocy;
• informacje o próbach targnięcia się sprawcy na własne życie lub życie osób wspólnie z nim mieszkających lub o takich próbach podjętych przez ofiarę

Zakazanie zbliżania się do mieszkania lub bezpośredniego otoczenia

Nakaz opuszczenia mieszkania będzie obowiązywać przez 14 dni, a na wniosek osoby dotkniętej przemocą sąd może przedłużyć ten okres.

Jak będzie wyglądała procedura?

Wzory urzędowy formularzy będą dostępne po opracowaniu wzoru przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Nakaz lub zakaz będzie mógł być wydany w trakcie interwencji, na którą funkcjonariusz się stawi w mieszkaniu wspólnie zajmowanym przez sprawcę i ofiarę lub w jego bezpośrednim otoczeniu. Taki środek będzie mógł też być zastosowany, gdy funkcjonariusz zostanie poinformowany o tym, że w danej rodzinie stosowana jest przemoc. Np. ofiara będzie mogła złożyć wniosek o zastosowanie takiego środka.

Gdy funkcjonariusz stawi się na interwencję, musi sporządzić szczegółowy protokół. Muszą w nim znaleźć się takie informacje jak np. data i miejsce, dane policjantów przeprowadzających czynność oraz osób w niej uczestniczących, informacje o nakazie lub zakazie, oświadczenia osób uczestniczących w czynności oraz policjantów, wzmianka o udzieleniu pouczeń oraz udzielonych informacjach. Co istotne, w protokole musi znaleźć się informacja o tym co sprawca zabiera z mieszkania. W protokół należy wpisać co sprawca zostawia w domu, a co stanowi jego własność.

Sprawca opuszcza mieszkanie wraz z policją. Jeżeli osoba stosująca przemoc w rodzinie odmawia przyjęcia nakazu lub zakazu, doręczenie uważa się za dokonane.

Co sprawca może zabrać ze sobą?

Sprawca przemocy domowej, zgodnie z ustawą, przedmioty osobistego użytku i służące do świadczenia pracy lub zwierzęta domowe będące jego własnością. Osoba ta ma obowiązek pozostawić klucze do mieszkania i pomieszczeń. Gdy sprawca zapomni czegoś, czego potrzebuje, z mieszkania (np. rzeczy do pracy), może raz jeszcze udać się do domu i to odebrać. Oczywiście po uzgodnieniu terminu z ofiarą przemocy i w obecności funkcjonariusza policji.

Co ciekawe, sprawca może zabrać ze sobą kota lub psa. Nie może go jednak zabrać, gdy pozostali członkowie rodziny (wobec których sprawca stosował przemoc) nie zgodzą się na to.

Kto może zgłosić policji konieczność wydania nakazu lub zakazu?

Prawo do zgłoszenia policji (lub żandarmerii) sprawy, w celu podjęcia decyzji o wydaniu nakazu lub zakazu mają:

• osoba dotknięta przemocą;
• kurator sądowy;
• pracownik jednostki organizacji pomocy społecznej (w związku z wykonywaniem obowiązków).

To oznacza, że nie tylko policjant może wydać nakaz lub zakaz, np. na wniosek ofiary, która zadzwoni i poprosi policję o interwencję. Nakaz lub zakaz będą będzie mógł wydać policjant, gdy dostanie informację od kuratora czy pracownika MOPS, że w rodzinie stosowana jest przemoc.

Czy można odwołać się od nakazu lub zakazu?

Tak. Sprawca przemocy, wobec której funkcjonariusz wydał nakaz opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się do niego, będzie przysługiwać zażalenie do sądu rejonowego.

Zażalenie sprawca może wnieść w terminie 3 dni od doręczenia. Może się sprzeciwić jego wydaniu i domagać się przez sąd zbadania prawidłowości prowadzonych czynności sprawdzających czy legalności takiej decyzji.

Sąd ma 3 dni na rozpoznanie sprawy. Gdy sąd stwierdzi uchybienia, uchyli nakaz lub zakaz. Co istotne, gdy sąd stwierdzi nieprawidłowości, ma obowiązek zawiadomić o tym przełożonego policjanta,który wydał nakaz lub zakaz.

Co, gdy sprawca naruszy zakaz lub nakaz?

Obowiązkiem funkcjonariusza będzie regularne sprawdzanie, czy osoba objęta nakazem opuszczenia mieszkania lub zakazem zbliżania się do niego przestrzega nałożonych na niego obostrzeń. Funkcjonariusz policji musi co najmniej trzy razy przeprowadzić kontrolę – czy sprawca nie narusza zakazu lub nakazu.

W przypadku naruszenia zakazu lub nakazu, będzie podlegać ona karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.